Contents
Nhiều người khi thấy tôi đọc các tài liệu học thuật hay sách phi giả tưởng thường thốt lên: “Làm sao cậu có thể đọc những thứ khô khan này suốt ngày thế? Không thấy chán hay buồn ngủ sao?” Những lúc ấy, tôi chỉ mỉm cười. Tôi nhớ mình cũng từng có suy nghĩ y hệt khi chứng kiến mọi người miệt mài với những tập tài liệu dày cộm chữ và số trong thư viện. Tại sao họ có thể đọc lâu như vậy trong khi tôi cứ mở sách ra là mắt lại díu lại? Đọc truyện tranh hay tiểu thuyết kiếm hiệp, ngôn tình thì dễ hiểu, nhưng đọc tài liệu học thuật và sách phi giả tưởng thì có gì hấp dẫn? Thời Đại học, mỗi lần phải đọc sách chuyên ngành (bằng tiếng Anh) trên 10 trang là một cuộc chiến tâm lý, tốn không biết bao nhiêu trà, cà phê, nước tăng lực mà vẫn vật vã với cơn buồn ngủ. Có ngày tôi mất cả buổi chỉ để đọc xong 30 trang tài liệu. Khi đó, đọc quả thực là một cực hình!
Quá trình hình thành kỹ năng đọc chuyên sâu
Khi bắt đầu chương trình Thạc sĩ tại Mỹ, tôi vẫn đọc rất chậm, trong khi khối lượng tài liệu cần đọc mỗi ngày lại tăng lên chóng mặt, gấp nhiều lần so với thời Đại học ở Việt Nam. Có những tuần, yêu cầu là phải đọc hết 3 quyển sách chuyên ngành, mỗi quyển ít nhất 300 trang, để chuẩn bị cho buổi thuyết trình và thảo luận trên lớp. Áp lực phải tiếp thu một lượng kiến thức khổng lồ đã thúc đẩy tôi quan sát cách các bạn cùng lớp đọc, ghi chú và trình bày ý hiểu của mình, từ đó học hỏi và “bắt chước” theo. Đồng thời, tôi cũng tự mình tìm tòi, nghiên cứu và thử nghiệm nhiều phương pháp đọc khác nhau để tìm ra cách phù hợp nhất.
Áp dụng một vài quy tắc cơ bản, đến kỳ học thứ hai, tốc độ đọc của tôi đã cải thiện đáng kể. Có lúc, tôi đã theo kịp, thậm chí vượt qua cả các bạn bản ngữ. Tuy nhiên, đọc nhanh đôi khi lại đi kèm với việc nắm ý không chắc và dễ mất tập trung khi gặp tài liệu khó – những điểm yếu mà tôi đã phải mất thêm vài năm sau đó để khắc phục và rèn luyện.
Cho đến khi học lên Tiến sĩ và trở thành một nghiên cứu sinh, đọc đã trở thành công việc chính của tôi, một công việc được trả lương để thực hiện. Nhiệm vụ đầu tiên tôi nhận là đọc hơn 200 bài báo chuyên ngành, chắt lọc ý chính, tóm tắt và tổng hợp thành một bài tổng quan lý thuyết (Literature Review) cho giáo sư hướng dẫn. Quá trình biến việc đọc thành một hoạt động thường nhật, giống như đánh răng hay rửa mặt, đã giúp tôi xây dựng được những phương pháp đọc hiệu quả hơn, cả về số lượng (đọc nhanh hơn) và chất lượng (đọc sâu, tập trung và nắm vững ý).
Giờ đây, việc đọc tài liệu học thuật và sách phi giả tưởng không còn là nỗi ám ảnh. Đọc đã trở thành một kỹ năng, một thói quen nằm giữa công việc và sở thích cá nhân. Nó mở ra cho tôi cánh cửa đến với vô vàn kiến thức thú vị – những tri thức không chỉ hữu ích cho nghiên cứu mà còn áp dụng được vào cuộc sống thường nhật (rất nhiều nội dung tôi chia sẻ trên blog đều bắt nguồn từ sách học thuật và phi giả tưởng). Nếu không yêu thích việc đọc, chắc chắn tôi sẽ không có động lực để viết và chia sẻ thường xuyên như vậy. Có thể nói, việc đọc và quá trình học cách đọc hiệu quả đã tạo ra những thay đổi nền tảng và tích cực trong cuộc sống của tôi. Nhiều người tìm kiếm các tài liệu như Bộ Sách Bí Quyết Thấu Hiểu Bản Thân PDF với mong muốn nhanh chóng có được kiến thức, nhưng tôi tin rằng chính quá trình đọc sâu và nghiền ngẫm mới thực sự mang lại sự thấu hiểu.
Một người đang đọc sách chăm chú
Các phương pháp đọc hiệu quả tôi đã áp dụng
Trước khi đi vào chi tiết, tôi muốn nhấn mạnh rằng dù đọc cùng một loại tài liệu, mỗi người sẽ có cách tiếp cận riêng. Không có phương pháp đọc nào là hoàn hảo hay đúng với tất cả mọi người. Những gì tôi chia sẻ dưới đây chỉ mang tính tham khảo. Cách tốt nhất để tìm ra phương pháp phù hợp là đọc thật nhiều, thử nghiệm các kỹ thuật khác nhau và linh hoạt điều chỉnh cho phù hợp với từng loại tài liệu cụ thể. Cải thiện kỹ năng đọc là một hành trình dài đòi hỏi sự kiên trì, tìm tòi và luyện tập không ngừng.
Dưới đây là một vài gợi ý từ kinh nghiệm của tôi:
1. Đọc có chọn lọc: Tiết kiệm thời gian và công sức
Điều đầu tiên tôi thường khuyên sinh viên và bạn bè khi bước vào môi trường học thuật cao hơn là đừng bao giờ đặt mục tiêu phải đọc tất cả tài liệu được giao một cách chi tiết từng từ. Ngay cả những giáo sư dày dặn kinh nghiệm nhất cũng chỉ có thể đọc kỹ một số tài liệu chọn lọc. Phần lớn còn lại, họ sẽ đọc lướt để nắm bắt ý chính. Với trình độ của người học, đặc biệt khi khả năng đọc ngoại ngữ còn hạn chế, việc đọc có chọn lọc là vô cùng cần thiết.
- Thứ nhất, hãy ưu tiên thời gian cho những bài báo hay cuốn sách thực sự giá trị và liên quan trực tiếp đến vấn đề bạn đang quan tâm. Để đưa ra lựa chọn sáng suốt, bạn có thể tham khảo các bài đánh giá (review) trên mạng, số lượt trích dẫn (citation) của bài báo, hoặc lời giới thiệu từ bạn bè, thầy cô và các nguồn uy tín khác.
- Thứ hai, khi mới tiếp cận một tài liệu, hãy tập trung đọc lướt (scan/skim) các phần cốt lõi: tiêu đề, tóm tắt (executive summary/abstract), mở bài, kết bài, và có thể cả phần phương pháp luận (methodology) đối với các nghiên cứu khoa học. Nếu những phần này không rõ ràng hoặc không liên quan đến mối quan tâm của bạn, hãy mạnh dạn quyết định dừng lại.
- Thứ ba, để tăng tốc độ đọc lướt, hãy chú trọng vào 1-2 câu đầu tiên của mỗi đoạn văn (thesis statements), các tiêu đề phụ (subtitles), mô hình, bảng biểu minh họa, và hệ thống danh từ, động từ chính trong câu. Đây thường là những nơi chứa đựng ý chính của từng phần nhỏ.
Với ba bước đọc nhanh này, bạn có thể dễ dàng nắm bắt ý chính của tài liệu và quyết định xem có nên đầu tư thời gian đọc kỹ hơn hay không, chỉ trong vòng 3-5 phút.
2. Sức mạnh của việc ghi chép khi đọc
Ngay từ thời phổ thông, tôi đã sớm nhận ra lợi ích to lớn của việc ghi chép. Ghi chép giúp tăng cường sự tập trung một cách đáng kể vì nó buộc não bộ phải tích cực xử lý thông tin tiếp nhận: hiểu thông tin, chọn lọc những gì quan trọng, và chuyển hóa chúng thành chữ viết thông qua hoạt động thể chất (viết tay hoặc gõ máy). Đó là lý do tại sao khi đọc bất kỳ tài liệu học thuật hay phi giả tưởng nào, tôi luôn dùng bút chì hoặc con trỏ chuột để gạch chân những điểm quan trọng hoặc ghi chú bên lề. Nếu đọc sách giấy mà không có bút, hoặc đọc bản mềm mà không thể ghi chú trực tiếp, tôi khó lòng tập trung được quá 15 phút!
Ghi chép còn làm cho việc đọc trở nên thú vị hơn. Khi có ý thức tìm kiếm và ghi lại những ý tưởng hay, độc đáo từ tài liệu, quá trình đọc sẽ trở nên sôi nổi và cuốn hút hơn. Đối với những ai cần ghi nhớ thông tin, việc đọc lại những gì chính tay mình viết ra luôn dễ hiểu và dễ nhớ hơn nhiều so với đọc ghi chép của người khác. Do đó, ghi chép còn giúp tăng khả năng gợi nhớ khi bạn cần ôn lại nội dung hoặc học thuộc lòng.
Ghi chép trực tiếp lên sách giấy bằng bút chì
3. Xây dựng “hệ thống” đọc cá nhân
Mỗi người nên tự xây dựng cho mình một “hệ thống” (system) đọc riêng biệt. Dưới đây là hệ thống tôi thường áp dụng khi đọc sách chuyên ngành – loại tài liệu đòi hỏi sự tập trung cao độ.
Mỗi khi ngồi vào bàn làm việc, tôi thường sử dụng cuốn Productivity Planner để quản lý thời gian dành cho việc đọc. Bên cạnh tài liệu (dù là sách giấy hay file điện tử trên máy tính), tôi luôn có một cuốn sổ tay. Cuốn sổ này được chia thành hai phần rõ rệt. Trang bên trái dùng để ghi lại những ý chính hoặc những điểm thú vị từ tài liệu, kèm theo số trang để tiện tra cứu sau này. Trang bên phải là nơi tôi ghi lại những suy nghĩ cá nhân về nội dung vừa đọc, những liên hệ với các tài liệu khác, hoặc những câu hỏi nảy sinh. Đây là cách riêng của tôi để phân biệt rõ ràng giữa thông tin gốc từ tài liệu và tư duy, phân tích của bản thân.
Cách làm này đặc biệt hữu dụng khi tôi cần trình bày ý kiến trong các buổi học, hội thảo hay họp nhóm. Mỗi khi cần phát biểu, tôi chỉ cần nhìn vào phần ghi chú bên phải để hệ thống lại ý tưởng và trình bày một cách mạch lạc, đồng thời có thể đối chiếu với phần ghi chú bên trái (thông tin gốc) để người nghe tiện theo dõi.
Tôi cũng chuẩn bị sẵn một vài tờ giấy nhớ nhiều màu sắc để ghi lại những ý tưởng bất chợt và dán vào sổ hoặc sách. Tùy thuộc vào tính chất của tài liệu, đôi khi tôi còn thực hiện thêm một bước là gõ lại tóm tắt nhanh vào một file chung trên máy tính để dễ dàng tìm kiếm khi cần.
Hệ thống đọc với sổ tay chia đôi, sách và giấy nhớ
4. Tổ chức và sắp xếp tài liệu đọc khoa học
Với khối lượng tài liệu lớn, việc sắp xếp một cách khoa học là vô cùng quan trọng để bạn có thể theo dõi tiến độ đọc và dễ dàng xem lại ý chính khi cần thiết (điều này đặc biệt quan trọng đối với sinh viên và những người làm nghiên cứu). Đối với tài liệu giấy, tôi có một hệ thống phân loại riêng trên giá sách theo thể loại và chủ đề. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, tôi đã chuyển dần sang đọc trên các thiết bị điện tử để linh hoạt hơn, có thể đọc mọi lúc, mọi nơi (trừ những trường hợp cần đọc gấp rút, đọc trên giấy vẫn hiệu quả hơn). Do đó, những tài liệu giấy không còn cần thiết, tôi thường tặng đi, hủy bỏ hoặc scan lại để lưu trữ trên máy tính.
Đối với tài liệu điện tử, tôi sử dụng Mendeley để quản lý và ghi chú trên các file PDF, dùng Kindle để lưu trữ và đọc sách điện tử, và sử dụng Dropbox hoặc Google Drive để lưu trữ và chia sẻ tài liệu. Việc quản lý tốt các file tải về, dù là bài báo khoa học hay những tài liệu phổ biến như bộ sách bí quyết thấu hiểu bản thân PDF mà nhiều người tìm kiếm, cũng là một phần quan trọng của việc tổ chức tài liệu đọc. Hiện nay có rất nhiều công cụ công nghệ hỗ trợ việc này, bạn có thể tìm hiểu và lựa chọn giải pháp phù hợp nhất với nhu cầu của mình.
Tôi hy vọng bài viết này sẽ cung cấp những gợi ý hữu ích, giúp bạn củng cố kỹ năng đọc và không còn cảm thấy e ngại khi tiếp cận các thể loại sách học thuật hay phi giả tưởng. Việc đọc hiệu quả không chỉ giúp tiếp thu kiến thức mà còn là một hành trình khám phá, đôi khi chính là cách để chúng ta tự “thấu hiểu bản thân” sâu sắc hơn.
Nếu bạn có bất kỳ bí quyết đọc nhanh, tập trung và hiệu quả nào khác, đừng ngần ngại chia sẻ cùng tôi và các độc giả khác trong phần bình luận bên dưới nhé!
Be Present,
Chi Nguyễn
*Bạn thích bài viết này? Hãy cân nhắc ủng hộ cho The Present Writer để blog có thể tiếp tục hoạt động phi lợi nhuận
** Vui lòng đọc kỹ yêu cầu về Bản Quyền-Cộng Tác trước khi sao chép hoặc trích dẫn nội dung và hình ảnh của blog