Khoảnh khắc bánh máy bay chạm mặt đường băng mang đến một cú giật nhẹ, khiến Liêm ngồi thẳng người. Qua ô cửa sổ, một đường băng hiện đại, sạch sẽ hiện ra, không khác mấy đường băng ở San Diego mà anh vừa rời đi hơn một giờ trước. Ánh nắng chiều phản chiếu lấp lánh trên những cửa sổ lớn của dãy nhà ga sân bay San Francisco phía xa. Dù đã cố nuốt nước bọt để thông tai, cảm giác ù đặc vẫn còn đó cho đến khi máy bay dừng hẳn. Anh nắm chặt tờ đơn ghi tên người bảo trợ, Parrish Coyne – một cái tên xa lạ mà anh chỉ biết sẽ đợi mình ở cửa ga. Nỗi lo lắng về việc ông ấy không xuất hiện đã ám ảnh anh suốt chuyến bay, khiến anh tưởng tượng đủ viễn cảnh khó khăn: xin tiền lẻ, vẫy xe đi nhờ mà không biết đi đâu về đâu. Không tiền bạc, không bạn bè, không một địa chỉ nào ngoài người bảo trợ, viễn cảnh bị cảnh sát bắt giữ vì là người nước ngoài cũng hiện lên trong đầu. Anh cảm nhận rõ ràng nhịp tim đập nhanh và mạnh khi chờ đợi để rời máy bay, chỉ với mảnh giấy và chiếc túi hành lý nhỏ. Dù mới mười tám tuổi và trải qua nhiều biến cố, cơ thể anh vẫn phản bội lại sự cứng rắn anh cố tạo ra. Thay vì bình tĩnh bước đi, anh lại lo lắng lướt qua từng gương mặt xa lạ. May mắn thay, anh nhận ra Parrish Coyne ngay lập tức, người đàn ông mỉm cười, cầm tấm bảng ghi “Ông Liêm”. Cảm giác nhẹ nhõm và biết ơn tràn ngập trong anh. Chưa bao giờ có ai gọi anh bằng “ông”.

Hành Trình Đến Miền Đất Mới

Parrish Coyne trạc trung niên, gây ấn tượng với đôi mắt xanh sâu, mũi thẳng và mái tóc đuôi ngựa. Ông mặc áo khoác da đen, đội mũ nâu. Sau lời giới thiệu lí nhí của Liêm, ông lặp lại tên anh hai lần với vẻ trang trọng, dù phát âm sai thành hai âm tiết: “Li-am”. Trước khi Liêm kịp sửa, Parrish bất ngờ ôm chầm lấy anh, khiến anh chỉ biết vỗ nhẹ vào vai ông trong sự ngượng ngùng và chú ý của những người xung quanh. Parrish lùi lại, nắm vai anh, nhìn chăm chú đến mức anh bối rối. “Trời ạ,” ông thốt lên, “tớ không ngờ cậu xinh trai như vậy.” Liêm cười, tự hỏi mình có nghe nhầm không.

“Anh làm cậu ấy ngượng đấy,” một thanh niên đứng cạnh Parrish lên tiếng. Đó là Marcus Chan, bạn thân của Parrish. Áp lực trong tai Liêm giảm xuống, âm thanh nhà ga trở nên rõ ràng. Marcus cũng nói giọng Anh, nụ cười có phần khinh thị khi bắt tay Liêm. Liêm không trách, vì đứng cạnh Marcus – khoảng 24, 25 tuổi, răng trắng đều, môi mọng, dáng thẳng, đầu hơi ngẩng cao – anh cảm thấy mình thua kém rõ rệt. Cảm giác mắc nợ khiến anh cúi đầu, nhìn lên khi nói: “Tôi rất vui được gặp hai anh.” Rồi, vì lo lắng, anh buột miệng: “San Francisco num bờ oăn.”

“Dễ thương quá,” Marcus nhẹ nhàng rút tay. “Thế thì số hai là gì?” Parrish ngắt lời, bảo Marcus cầm túi giúp Liêm. Trên đường ra bãi đậu xe, Parrish nắm khuỷu tay Liêm, hỏi han về những trải nghiệm của anh. Liêm miễn cưỡng kể lại một phần nhỏ của mười hai tháng qua: rời cha mẹ ở Long Xuyên, làm việc ở phòng trà Sài Gòn, kẹt lại cuối cuộc chiến, và trốn chạy bằng tàu. Câu chuyện ngắn gọn cũng đủ làm anh mệt nhoài. “Vậy là,” anh kết thúc, “bây giờ tôi đã đến đây.”

Parrish thở dài, chỉ vào vết sẹo quanh cổ tay – kỷ niệm cuộc biểu tình chống chiến tranh năm 1968. Xe chạy chậm lại khi hòa vào dòng xe trên xa lộ. Parrish vặn nhỏ đài, vuốt tóc và nói về mối quan hệ của ông và Marcus. “Chúng tớ là một cặp,” ông nói. Liêm chớp mắt, mỉm cười. “Theo nghĩa lãng mạn,” Parrish nói thêm. Một cơn rùng mình chạy qua Liêm. Anh cố coi đó là trò đùa kiểu Mỹ, cười gượng cho đến khi thấy Marcus nhìn mình qua gương chiếu hậu. “Ô-kê,” anh lắp bắp. “Ối chao.” Parrish hy vọng Liêm không sốc và mời anh ở cùng họ. “Cởi mở,” Liêm nói thêm, dù lòng đầy bối rối. Anh không còn nơi nào khác để đi. “Tôi tốt thôi. Đừng lo cho tôi. Thật đấy.”

Tâm trí anh cố quên, nhưng cơ thể vẫn nhớ cảm giác những lần tiếp xúc thân mật với bạn bè nam ở Sài Gòn, những đêm ngủ chung phòng đông đúc, những hình ảnh và âm thanh ám ảnh. Liệu dấu vết của những đêm đó có còn hằn trên tay anh? Anh lo lắng chùi tay vào quần jean khi xe chạy qua khu dân cư đa sắc tộc với những biển hiệu lạ lẫm: Peluquería, Chuy es maricón, Ritmo Latino, Dentista, Iglesia de Cristo, Viva La Raza! “Tới nhà rồi,” Parrish nói khi xe vào chỗ đậu của một căn nhà hẹp hai tầng, sơn màu lạ mắt. “Ồ,” Liêm thốt lên. “Một ngôi nhà tím.” Parrish cười. “Gần đúng. Màu hoa cà.”

Thích Nghi và Đấu Tranh Nội Tâm

Ban đầu, Liêm muốn gọi cho người phụ trách tái định cư để báo lỗi, nhưng sự hào phóng của Parrish khiến anh hổ thẹn và giữ lại. Anh quyết định đối mặt với nỗi sợ của chính mình, như đã từng làm khi rời cha mẹ ở Long Xuyên cuối hè 1974. Lời dặn của cha mẹ – kiếm tiền gửi về, sống tốt, chăm sóc bản thân – vẫn văng vẳng. Anh, người con cả, được gửi đi Sài Gòn như chiếc phao cứu sinh cho gia đình. Anh quen lao động từ nhỏ: đánh giày cho lính Mỹ, lục rác tìm đồ phế thải, học lỏm tiếng Anh. Vốn tiếng Anh bồi từ bãi rác và nhà thổ trở nên hữu dụng khi anh làm việc ở phòng trà trên đường Tự Do, Sài Gòn.

Nỗi sợ hãi về cuộc tắm máu khi Sài Gòn thất thủ đã thúc đẩy anh chen lấn, giành giật một chỗ trên chiếc sà lan rời đi cuối tháng Tư. Kinh nghiệm đó cho anh thấy mạng sống người khác thật nhỏ bé so với mạng sống mình, và anh sẵn sàng làm lại nếu cần. Tại trại Pendleton, anh cố quên đi nhận thức tàn nhẫn đó, cố quên hình ảnh những người chết đuối, bị giẫm đạp, bị bắn vào lưng. Việc giả vờ quên với anh thật dễ dàng, như một thói quen lâu năm. Anh tự nhủ, ai rồi cũng tự lừa dối mình điều gì đó.

Trong những lá thư gửi về nhà, anh chỉ viết những điều chung chung, sợ rằng thư sẽ bị kiểm duyệt và gây nguy hiểm cho gia đình. Nỗi lo về gia đình chỉ tạm lắng vào những buổi sáng thức dậy trong căn phòng ấm áp, dưới ánh sáng xanh nhạt hắt vào từ cửa sổ mờ sương. Rồi nỗi lo lại quay về, như một lời nhắc phải thở. Bữa sáng thường có Parrish và Marcus tranh luận về tin tức, chính trị hay phim ảnh. Parrish là người Anh di cư, Marcus là sinh viên Hồng Kông. Họ hay cãi vã vặt vãnh, thường là đùa cợt. Nhưng đôi khi họ cãi thật. Một lần, câu hỏi vô hại của Parrish về kỳ thi cuối kỳ khiến Marcus nổi giận bỏ đi. Parrish thì thầm với Liêm: “Hai tuổi khủng khiếp. Năm thứ hai bao giờ cũng khó nhất.” Ông cũng thừa nhận mình từng ngu dốt, lười biếng như Marcus, nhưng giờ đã khác. Ông dùng tài sản thừa kế từ tổ tiên vào những việc tốt, và Liêm hiểu mình là một trong những “việc tốt” đó.

Dù không phải trả tiền nhà, Liêm vẫn tìm việc để gửi tiền về cho cha mẹ. Anh tìm được việc ở một tiệm rượu và tạp hóa tại khu Tenderloin, làm từ 8 giờ sáng đến 8 giờ tối, sáu ngày một tuần. Công việc gồm lau dọn, xếp hàng, trông coi sổ sách, và cuối ngày kéo rác ra hẻm. Anh luôn cảm thấy tay mình không sạch sẽ, dầu mỡ và rác rưởi như bám sâu vào những vết chai.

Về đến nhà, anh ăn phần cơm tối còn lại trong bếp trong khi Parrish và Marcus xem TV. Sau đó, anh nhanh chóng lên gác, phần vì sợ hãi mối quan hệ của họ, phần vì sợ chính Marcus. Hình ảnh thân hình mảnh mai, xanh xao của Marcus ám ảnh anh ngay cả khi tắm. Một tối, sau khi tắm xong, chỉ quấn khăn, anh bước ra và gặp Marcus ở hành lang. Họ lúng túng tránh nhau. “Những tư tưởng lớn thường gặp nhau, phải không,” Marcus nói, mắt lướt nhanh qua người Liêm rồi ra dấu cho anh đi qua. Liêm vội về phòng, đóng cửa, lưng tựa vào cửa, nghe tiếng bước chân Marcus xa dần, mồ hôi túa ra sau lưng.

Bước Ngoặt Quan Hệ và Khám Phá Bản Thân

Một buổi sáng thứ Năm giữa tháng Mười một, Marcus và Liêm đưa Parrish ra sân bay đi Washington dự hội thảo. Trên đường về, không khí im lặng bao trùm. Đây là lần đầu tiên họ ở riêng cùng nhau lâu như vậy. “Anh có đói không? Tôi thấy đói rồi,” Liêm phá vỡ sự im lặng. Marcus sửa lỗi ngữ pháp cho anh: “Nói Tôi đói rồi… Cậu phải học cách nói tắt nếu muốn nói như người dân bản địa.”

Marcus chọn một quán ăn Quảng Đông ở Khu phố Tàu. Không gian rộng lớn, ồn ào với những xe đẩy đồ ăn và nhân viên phục vụ hối hả. Marcus thành thạo gọi món tỉm sắm bằng tiếng Quảng Đông, giải thích cho Liêm từng món: síu mại, bánh bao, cải làn, thịt heo quay… “Parrish không động đến món này,” Marcus nói khi thấy Liêm gặm chân gà. Sau bữa ăn, Liêm hỏi về gia đình Marcus. Anh biết Marcus từ Hồng Kông sang Mỹ học kinh doanh nhưng ít đến lớp, cha anh là quản trị hãng cao su. Cha Marcus từ mặt anh sau khi nhận được thư tình và “những tấm hình hết sức thành thực” từ một người tình cũ của Marcus. Giờ đây, Parrish chu cấp cho anh. “Cậu có tưởng tượng ra được điều gì tồi tệ hơn thế không?” Marcus hỏi.

Liêm không chắc Marcus ám chỉ điều gì, nhưng anh lại kể về gia đình mình: làm ruộng, bán rong, đi lính. Anh là người đầu tiên đi xa. Anh nhớ lại khoảnh khắc chia tay ở bến xe Long Xuyên, lời cha dặn dò, cái siết tay của mẹ. Anh không nói lời yêu thương, chỉ vội vã lên xe. “Làm thế nào mà cậu biết được điều gì sẽ xảy ra?” Marcus nói. “Cậu không thể tiếp tục đào bới mãi. Cách tốt nhất để giúp họ bây giờ là giúp chính bản thân cậu… Cậu muốn trở thành gì?” Câu hỏi bất ngờ khiến Liêm bối rối. Khao khát trở nên cao quý trong mắt Marcus thôi thúc anh. “Tôi muốn trở thành tốt,” anh đáp. “À,” Marcus liếc hóa đơn. “Ai mà chẳng muốn vậy.”

Ngày hôm sau, khi làm việc, Liêm chỉ mong thời gian trôi nhanh. Hôm qua, anh và Marcus đã có một ngày tuyệt vời: đi dạo, xem phim Bay trên tổ chim cúc cu (ngồi cạnh nhau, gối kề gối), ăn sushi. Họ nói về đủ thứ, trừ sự đụng chạm và Parrish. Về nhà, Marcus mở chai vang đỏ của Parrish. Lần đầu uống rượu vang, sáng hôm sau Liêm tỉnh dậy với cơn đau đầu dữ dội. Anh lờ mờ nhớ Marcus đã dìu anh lên gác và hôn lên má anh.

Lá Thư Từ Quê Nhà và Đối Diện Thực Tại

Tối đó, khi Liêm đi làm về, Marcus đang xem TV. “Hôm nay có một lá thư gửi đến cho cậu,” Marcus nói, chỉ vào lá thư màu xanh nhàu nát trên bàn. Nét chữ của cha anh. Thư được gửi từ Trại Pendleton, chuyển tiếp đến đây. “Cậu có định mở thư không đấy?” Marcus hỏi. “Không,” Liêm lẩm bẩm, mân mê bao thư. Anh sợ nội dung bên trong, sợ nó sẽ thay đổi cuộc đời anh một lần nữa. Anh đặt lá thư xuống, ngồi cạnh Marcus. Họ cùng nhìn chằm chằm vào bao thư.

“Họ nghĩ là chúng ta bị nhiễm bệnh tây,” Marcus bất ngờ nói. “Cha tôi nói vậy.”
“Chúng ta ư? Bệnh tây nào?”
“Đừng nghĩ là tôi không biết.”

Liêm tránh ánh mắt Marcus, nhìn lại lá thư. Anh đoán cha anh cũng thận trọng, chỉ viết những điều cần thiết: Kiếm tiền gửi về, giữ gìn sức khỏe, sống tốt. Anh ngước nhìn Marcus, hỏi câu đã giữ trong lòng từ hôm trước: “Thành thực có nghĩa là gì?”
“Thành thực ư?… Có nghĩa là tình cờ bắt gặp, giống như trong ảnh… Hoặc cũng có nghĩa là một người ngay thẳng. Một người trung thực và thẳng thắn.”
Liêm hít sâu. “Tôi muốn thành người thành thực.”
“Tôi muốn trở thành người thành thực.”
“Im,” Liêm nói, tay đặt lên đầu gối Marcus. Marcus đặt tay lên tay anh. Liêm lật ngửa bàn tay mềm mại của Marcus, lướt lưỡi trên lòng bàn tay, nếm vị mặn nhàn nhạt. Thế là đủ.

Mọi chuyện sau đó không diễn ra trơn tru như anh nghĩ. Quần áo khó cởi, cử động vụng về, nhịp điệu không đều. Anh liên tục xin lỗi cho đến khi Marcus bảo anh hãy hưởng thụ. Sau đó, nằm bên cạnh Marcus, nhìn tấm lưng anh ta, Liêm thấy mình nhớ rất ít. Thói quen cố quên lại trỗi dậy. Chỉ còn lại cảm giác về đôi môi, sức nặng dễ chịu của một người đàn ông, và cảm giác tìm thấy nơi trú ẩn trong vòng tay người khác. “Tôi yêu anh,” anh nói. Marcus không đáp lại, chỉ im lặng. Tiếng đồng hồ tích tắc, tiếng mưa rơi ngoài mái hiên khiến sự trần truồng của Liêm trở nên hổ thẹn. Khi anh lóng ngóng mặc lại quần, Marcus giữ tay anh lại. “Cậu chờ một chút được không?… Cậu có nghĩ là mình đang phản ứng thái quá không?”
“Thái quá về gì?”
“Về điều này… Sớm muộn gì rồi cậu cũng sẽ nhận ra tình yêu chỉ là phản ứng nội tâm… Một tuần sau, cậu sẽ thậm chí không biết tại sao cậu nói với tôi như vậy.”
“Ô-kê. Chắc vậy.”
Marcus tiếp tục nói về tương lai, về những người đàn ông khác sẽ nói yêu anh. Liêm chỉ đáp “Ha”, nhưng để Marcus kéo lại gần. Anh nói không hối hận về những gì đã làm. Họ nằm ôm nhau nghe mưa rơi. Marcus hỏi anh có định đọc thư không. “Tôi sẽ không bao giờ đọc cho anh đâu,” Liêm sửa lại câu nói của mình theo ngữ pháp Marcus dạy. Anh nói sẽ kể cho Marcus nghe mình sẽ viết gì trong thư gửi về nhà: về thành phố San Francisco hấp dẫn, về Tết Trung Thu, Tết Nguyên Đán ở phố Tàu, về việc anh đang làm việc chăm chỉ, có bạn bè, và ở trong một ngôi nhà màu hoa cà. Trước khi Marcus thiếp đi, Liêm hỏi: “Tôi có tốt không?”
“Có,” Marcus đáp, mắt nhắm lại. “Cậu rất tốt.” Ít nhất anh có thể viết điều đó về nhà.

Sau khi Marcus ngủ, Liêm vào nhà tắm, lau người, mặc quần áo. Tiếng chuông điện thoại reo. Là Parrish gọi hỏi thăm. “Tốt đẹp cả,” Liêm đáp ngắn gọn. “Chẳng có gì đặc biệt cả.” Anh gác máy, ngồi xuống ghế, cẩn thận bóc lá thư của cha. Nét chữ vừa tháu vừa vụng. Cha anh viết về gia đình vẫn khỏe, về các chú bác đi cải tạo về, kêu gọi lao động cho tương lai, tin tưởng vào Đảng. Đất nước đã thống nhất, không còn thua thắng, chỉ có người Việt. Các chú bác đã hiến nhà cho cách mạng. Cán bộ hứa hẹn tương lai tốt đẹp hơn. Nhưng cuối thư vẫn là lời nhắn: nếu bây giờ con có thể gửi tiền thì được đồng nào tốt đồng nấy. Cha cũng kể anh họ Khanh lấy vợ và vợ đã có bầu. Lời dặn dò cuối cùng là nhớ phải tốt, sống văn minh, mạnh khỏe và đứng đắn.

Liêm đọc thư lần thứ hai, gấp lại. Anh đứng dậy, nhìn ra cửa sổ. Ánh đèn phản chiếu bóng anh trên tấm kính ướt mưa. Anh giơ tay, bóng anh cũng giơ tay. Anh sờ mặt mình, miết theo đường quai hàm, nhưng không nhận ra chính mình trong gương kính. Anh nhìn xuyên qua bóng mình, ra con phố đêm vắng lặng. Những giọt mưa lốm đốm trên gương mặt phản chiếu. Anh đứng đó hồi lâu, cho đến khi thấy hai người đàn ông đi dưới phố, vai đôi khi chạm nhau, tay đút túi áo, đầu cúi tránh mưa, nghiêng về phía nhau trò chuyện. Có vẻ gì đó gần như hạnh phúc trong dáng đi của họ. Đã có thời anh nghĩ họ chỉ là bạn bè. Giờ anh nghĩ họ có thể là tình nhân. Khi họ đi qua dưới ánh đèn đường, một người cười lớn, ngửa mặt lên và bắt gặp ánh mắt Liêm. Anh ta giơ tay như vẫy chào. Người bạn đi cùng cũng nhìn lên. Liêm vẫy tay đáp lại. Một khoảnh khắc kết nối thoáng qua giữa những người xa lạ. Họ đi khuất vào bóng đêm. Liêm vẫn đứng đó, tự hỏi liệu có ai khác, ẩn sau những cửa sổ kia, cũng đang dõi theo.

Giới thiệu tác giả và bối cảnh ra đời

Truyện ngắn này, nguyên tác có tên “A Correct Life”, được viết bởi Viet Thanh Nguyen (Việt Thanh Nguyễn), một nhà văn người Mỹ gốc Việt nổi tiếng, người đã đoạt giải Pulitzer cho tác phẩm hư cấu với tiểu thuyết “The Sympathizer” (Cảm tình viên). “A Correct Life” được xuất bản lần đầu trong tuyển tập Best New American Voices, ấn bản năm 2007 (trang 97-117). Truyện đã được Nguyễn Nguyệt Cầm dịch sang tiếng Việt với tựa đề “Một cuộc sống đúng đắn” và đăng trên trang Damau.org vào ngày 8 tháng 10 năm 2006. Tác phẩm khai thác sâu sắc những trải nghiệm phức tạp của người tị nạn Việt Nam tại Mỹ, đặc biệt là các vấn đề về định cư, thích nghi văn hóa, bản dạng cá nhân và tình dục.

Đánh giá Chuyến bay cuộc đời (Một cuộc sống đúng đắn)

“Chuyến bay cuộc đời” (hay “Một cuộc sống đúng đắn”) là một lát cắt chân thực và đầy xúc cảm về hành trình tìm kiếm bản thân và vị trí của một thanh niên Việt Nam trên đất Mỹ sau biến cố 1975. Câu chuyện không chỉ đơn thuần kể về những khó khăn ban đầu của cuộc sống tị nạn như rào cản ngôn ngữ, khác biệt văn hóa hay áp lực kinh tế, mà còn đi sâu vào những đấu tranh nội tâm phức tạp của nhân vật Liêm.

Truyện khắc họa tinh tế sự va chạm giữa quá khứ và hiện tại, giữa những giá trị truyền thống và môi trường sống mới phóng khoáng hơn. Nỗi cô đơn, sự hoang mang về tương lai, gánh nặng trách nhiệm với gia đình quê nhà và đặc biệt là sự khám phá, chấp nhận bản dạng giới và tình dục của bản thân được thể hiện một cách nhạy cảm và đầy cảm thông. Mối quan hệ giữa Liêm với hai người bảo trợ đồng tính, Parrish và Marcus, mở ra một không gian để Liêm đối diện với những khao khát và nỗi sợ thầm kín của mình.

Viet Thanh Nguyen đã thành công trong việc xây dựng một nhân vật Liêm đa chiều, vừa ngây thơ, dễ tổn thương, vừa có sự kiên cường tiềm ẩn được tôi luyện qua nghịch cảnh. Ngôn ngữ truyện giản dị nhưng giàu sức gợi, những chi tiết nhỏ như cái ôm vụng về, ánh mắt nhìn qua gương chiếu hậu, hay khoảnh khắc nhìn bóng mình qua ô cửa sổ đêm mưa đều góp phần tạo nên chiều sâu tâm lý cho câu chuyện. Đây là một tác phẩm đáng đọc, không chỉ cho những ai quan tâm đến trải nghiệm của người Việt hải ngoại mà còn cho bất cứ ai đang trên hành trình tự khám phá và định nghĩa “một cuộc sống đúng đắn” cho riêng mình.

Tài liệu tham khảo

  • Nguyen, Viet Thanh. “A Correct Life.” Best New American Voices 2007, edited by Sue Miller and John Kulka, Harcourt, 2006, pp. 97-117.
  • Nguyễn, Việt Thanh. “Một cuộc sống đúng đắn.” Nguyễn Nguyệt Cầm dịch, Da Màu, 8 Oct. 2006, damau.org/archives/9212.

Download Chuyến bay cuộc đời PDF (Bản dịch Một cuộc sống đúng đắn)

Để trải nghiệm trọn vẹn câu chuyện cảm động và sâu sắc này, mời bạn tải về bản PDF của truyện ngắn “Một cuộc sống đúng đắn” (bản dịch tiếng Việt của “A Correct Life” – được đề cập trong bài viết này với tên “Chuyến Bay Cuộc đời PDF” cho mục đích tối ưu tìm kiếm). Bản dịch được thực hiện bởi Nguyễn Nguyệt Cầm và đăng tải trên DaMau.org.

Tải Chuyến bay cuộc đời PDF (Một cuộc sống đúng đắn) tại đây

TẢI SÁCH PDF NGAY