The Narrow Corridor – Hành lang hẹp: Nhà nước, xã hội và vận mệnh của tự do PDF

Làm thế nào để các quốc gia đạt được sự thịnh vượng, ổn định, quản trị tốt, thượng tôn pháp luật, dân chủ và tự do – hay nói cách khác, làm thế nào để “đến Đan Mạch”? Đây là câu hỏi trung tâm mà Daron Acemoglu của MIT và James A. Robinson của Đại học Chicago, hai tác giả đã gây tiếng vang với cuốn “Tại sao các quốc gia thất bại”, tiếp tục khám phá trong tác phẩm mới nhất của họ: “The Narrow Corridor: States, Societies, and the Fate of Liberty” (Hành lang hẹp: Nhà nước, xã hội và vận mệnh của tự do). Cuốn sách cung cấp một khuôn khổ lý giải phức tạp và sâu sắc cho quá trình chuyển đổi này, thu hút sự quan tâm của nhiều độc giả tìm kiếm bản The Narrow Corridor – Hành Lang Hẹp: Nhà Nước, Xã Hội Và Vận Mệnh Của Tự Do PDF để tiếp cận những phân tích giá trị này. Câu trả lời ngắn gọn mà họ đưa ra là: rất khó. Câu trả lời sâu sắc hơn nằm ở chỗ “nền tự do xuất phát từ sự cân bằng tinh tế giữa quyền lực nhà nước và xã hội”.

Bìa sách The Narrow Corridor – Hành lang hẹp của Acemoglu và Robinson phân tích mối quan hệ nhà nước xã hội và tự do

Acemoglu và Robinson khẳng định, tự do không phải là món quà được nhà nước ban phát, cũng không phải là thứ giành được bằng cách hoàn toàn loại bỏ sự cưỡng chế của nhà nước. Thay vào đó, nó là sản phẩm của một quá trình vừa tranh đua vừa hợp tác không ngừng giữa nhà nước và xã hội. Sử dụng hình ảnh từ “Alice ở Xứ sở thần tiên”, hai tác giả mô tả mối quan hệ này như cuộc đua “Nữ hoàng Đỏ”: nhà nước và xã hội phải liên tục vận động, chạy cùng tốc độ để duy trì vị trí cân bằng mong manh, nơi tự do có thể nảy nở.

Tự do trong “Hành lang hẹp”: Vượt ra ngoài khuôn khổ truyền thống

Một điểm cốt lõi và chính xác của cuốn sách là định nghĩa về tự do không chỉ dừng lại ở việc không có sự áp đặt từ nhà nước. Tự do còn bị xói mòn bởi sự thống trị của nam giới đối với nữ giới, cấp trên đối với cấp dưới, hay người giàu đối với người nghèo. Theo dòng tư tưởng của triết gia chính trị Philip Pettit, Acemoglu và Robinson cho rằng “nguyên lý cơ bản về một cuộc sống viên mãn là… tự do thoát khỏi sự thống trị, sợ hãi và bất an”. Chính trong “hành lang hẹp”, nơi quyền lực nhà nước và quyền lực xã hội được cân bằng, loại tự do đa chiều này mới có cơ hội hình thành và phát triển.

Lý thuyết Leviathan và các trạng thái nhà nước

Điểm xuất phát cho phân tích của Acemoglu và Robinson là tác phẩm “Leviathan” (Thủy quái) của triết gia người Anh thế kỷ 17, Thomas Hobbes. Hobbes cho rằng để thoát khỏi “cuộc đời cô độc, nghèo, hèn, bẩn thỉu, tàn bạo và ngắn ngủi” trong trạng thái xung đột không hồi kết (“Warre”), con người cần một nhà nước toàn năng – một Leviathan. Cuốn sách gọi đây là trạng thái “Leviathan Chuyên chế”.

Leviathan Chuyên chế (Despotic Leviathan)

Đây là trạng thái mà nhà nước hoàn toàn áp đảo xã hội. Mặc dù có thể mang lại trật tự và an ninh ban đầu, nhưng nó lại bóp nghẹt tự do và không thể bảo vệ người dân khỏi sự tùy tiện của chính quyền. Lịch sử Trung Quốc, với sự giằng co giữa tư tưởng Pháp gia (kiểm soát chặt chẽ) và Nho giáo (đạo lý vua tôi), là một ví dụ điển hình về một nhà nước Leviathan mạnh mẽ nhưng không bị ràng buộc, dẫn đến những giới hạn trong thành công kinh tế và bảo vệ quyền lợi người dân.

Leviathan Vắng mặt (Absent Leviathan)

Ở thái cực ngược lại là tình trạng nhà nước yếu kém hoặc không tồn tại. Điều này có thể dẫn đến hai kịch bản:

1. Xung đột triền miên: Đúng như Hobbes lo sợ, xã hội rơi vào cảnh “tất cả chống lại tất cả”, nơi báo thù thay thế pháp quyền và thù hận kéo dài qua nhiều thế hệ.
2. “Cái lồng sắt quy phạm”: Thay vì nhà nước, các quy tắc, chuẩn mực xã hội cứng nhắc (ví dụ: dựa trên cấu trúc giai tầng) lại kiểm soát hành vi con người. “Cái lồng” này có thể rất áp đặt và gần như không thể nới lỏng nếu thiếu một nhà nước có năng lực lập pháp để thay thế vai trò của nó.

Leviathan Bị xiềng xích (Shackled Leviathan) – Mục tiêu lý tưởng trong Hành lang hẹp

Nằm giữa hai thái cực trên là “hành lang hẹp”, nơi hình thành “Leviathan Bị xiềng xích”. Đây là trạng thái lý tưởng:

• Cân bằng quyền lực: Cả nhà nước và xã hội đều mạnh, có năng lực và kiềm chế lẫn nhau. Nhà nước đủ mạnh để thực thi pháp luật, cung cấp dịch vụ công, nhưng bị xã hội giám sát và ràng buộc trách nhiệm. Xã hội đủ mạnh để huy động, phản kháng và yêu cầu nhà nước đáp ứng.
• Kết quả: Tạo ra môi trường cho tự do và thịnh vượng phát triển bền vững. Đan Mạch là một ví dụ, nơi nhà nước phúc lợi mạnh mẽ không dẫn đến “Đường về nô lệ” như Friedrich Hayek lo ngại, mà ngược lại, củng cố tự do và thịnh vượng chung.
• Quá trình hình thành: Con đường dẫn đến Leviathan Bị xiềng xích không hề đơn giản hay tất yếu, mà mang tính ngẫu nhiên, phụ thuộc vào điểm khởi đầu của thể chế, quy phạm xã hội, cơ hội kinh tế và cả những sự kiện tình cờ. Ví dụ, ở Tây Âu, sự sụp đổ của Đế chế La Mã, di sản thể chế và vai trò của nhà thờ, cùng với sự tương tác với các bộ tộc Đức, đã tạo ra “cặp lưỡi dao” định hình nên cây kéo thể chế châu Âu, dần dần dẫn đến sự cân bằng giữa nhà nước và xã hội.
• Nền tảng: Sự tin tưởng, chứ không phải sợ hãi, là cốt lõi của một nhà nước Leviathan Bị xiềng xích hiệu quả và vững mạnh.

Leviathan Giấy (Paper Leviathan)

Acemoglu và Robinson còn chỉ ra một hình thái khác, có thể là tồi tệ nhất: “Leviathan Giấy”. Đây là sự pha trộn giữa Leviathan Chuyên chế và Leviathan Vắng mặt. Nhà nước trên giấy tờ có vẻ mạnh, có luật lệ, có bộ máy, nhưng thực tế lại vừa áp bức vừa kém hiệu quả.

• Đặc điểm: Chuyên quyền, bỏ ngoài tai ý kiến người dân, sẵn sàng đàn áp, nhưng lại thiếu năng lực quản trị, cung cấp dịch vụ công yếu kém và không thể thực thi pháp luật một cách công bằng.
• Nguyên nhân: Giới cầm quyền không muốn hoặc không có khả năng huy động sự tham gia của xã hội; họ muốn duy trì quyền lực thông qua các mối quan hệ thân hữu và khai thác nhà nước vì lợi ích riêng, khiến nhà nước trở nên thiên vị và phi hiệu quả.
• Ví dụ: Argentina và nhiều quốc gia ở Mỹ Latinh, châu Phi cận Sahara được cho là rơi vào tình trạng này.

Những yếu tố ảnh hưởng đến việc tiến vào “Hành lang hẹp”

Cuốn sách nhấn mạnh một số yếu tố cản trở hoặc thúc đẩy việc tiến vào và duy trì hành lang hẹp:

• Vai trò của giới tinh hoa săn mồi (predatory elites): Giới tinh hoa có lợi ích gắn liền với việc duy trì sự bất bình đẳng và kiểm soát xã hội thường chủ động ngăn chặn sự hình thành một nhà nước bị ràng buộc, có trách nhiệm. Sự tương phản giữa Costa Rica (tương đối thành công trong việc xây dựng nhà nước bị ràng buộc) và Guatemala (chịu tai họa từ giới tinh hoa săn mồi, đặc biệt là nhu cầu cưỡng ép lao động) minh họa rõ điều này.
• Di sản lịch sử và sức ì xã hội: Quỹ đạo lịch sử và đặc điểm của xã hội có ảnh hưởng lớn. Nga, với một xã hội có sức ì lớn, dễ dàng quay trở lại hình thái nhà nước chuyên chế dưới thời Putin. Ngược lại, Ba Lan, với xã hội dễ vận động hơn, đã tiến gần hơn tới Leviathan bị ràng buộc sau thời kỳ Xô Viết, dù gần đây có những dấu hiệu thụt lùi đáng lo ngại (cùng với Hungary).

Daron Acemoglu (Viện Công nghệ Massachusetts – MIT) và James A. Robinson (Đại học Chicago) là hai nhà kinh tế học và khoa học chính trị hàng đầu thế giới. Công trình chung trước đó của họ, “Tại sao các quốc gia thất bại” (Why Nations Fail), đã trở thành một tác phẩm kinh điển, giải thích sự khác biệt về thịnh vượng giữa các quốc gia dựa trên yếu tố thể chế. “Hành lang hẹp” tiếp tục mạch tư duy này, đi sâu hơn vào động lực phức tạp giữa nhà nước, xã hội và cách chúng định hình vận mệnh tự do.

Review sách

“The Narrow Corridor – Hành lang hẹp” được đánh giá là một tác phẩm có ý tưởng độc đáo và hấp dẫn, thậm chí còn thú vị hơn cả “Tại sao các quốc gia thất bại”. Cuốn sách không chỉ dừng lại ở việc phân tích tầm quan trọng của thể chế mà còn đi sâu vào cách thức một nhà nước thực sự hoạt động hiệu quả và mối tương tác năng động của nó với xã hội.

Luận điểm cốt lõi về “hành lang hẹp” – nơi tự do chỉ có thể tồn tại bền vững khi có sự cân bằng quyền lực mong manh giữa một nhà nước đủ năng lực và một xã hội đủ mạnh mẽ, có khả năng huy động – mang đến một góc nhìn mới mẻ và đầy thách thức. Acemoglu và Robinson chỉ rõ rằng việc đạt được và duy trì trạng thái Leviathan Bị xiềng xích là vô cùng khó khăn. Việc trượt khỏi hành lang hẹp vào trạng thái chuyên chế hoặc vô chính phủ (hay Leviathan Giấy) lại dễ dàng hơn nhiều, như bi kịch của Iraq sau khi chế độ Saddam Hussein sụp đổ đã cho thấy.

Cuốn sách cũng đặt ra những câu hỏi lớn đầy tính thời sự: Liệu mô hình Leviathan tập quyền của Trung Quốc có thể duy trì thành công kinh tế và vươn lên vị trí hàng đầu thế giới trong dài hạn? Liệu “cái lồng sắt quy phạm” có tiếp tục kìm hãm sự phát triển của Ấn Độ? Và ngay cả trong các nền dân chủ lâu đời như Mỹ, liệu “Ý chí giành quyền lực” có thể bị kiềm chế, hay xã hội cần phải tiếp tục vận động để duy trì nhà nước bị ràng buộc và chống lại sự trỗi dậy của giới tinh hoa săn mồi?

Download The Narrow Corridor – Hành lang hẹp: Nhà nước, xã hội và vận mệnh của tự do PDF

“The Narrow Corridor – Hành lang hẹp” là một cuốn sách quan trọng, cung cấp những phân tích sâu sắc và khung lý thuyết giá trị cho bất kỳ ai quan tâm đến chính trị học, kinh tế phát triển, xã hội học và đặc biệt là con đường phức tạp dẫn đến tự do và thịnh vượng. Nó lý giải tại sao một số quốc gia thành công trong khi nhiều quốc gia khác thất bại trong việc xây dựng một nhà nước hiệu quả và một xã hội tự do.

Để khám phá đầy đủ những phân tích chi tiết và các ví dụ lịch sử phong phú được trình bày trong sách, bạn đọc nên tìm đến ấn bản sách giấy hoặc ebook hợp pháp. Việc tìm kiếm “The Narrow Corridor – Hành lang hẹp: Nhà nước, xã hội và vận mệnh của tự do PDF” trên internet có thể dẫn đến các bản chia sẻ, tuy nhiên, cần lưu ý về vấn đề bản quyền và chất lượng của những nguồn này. Lựa chọn tốt nhất là mua sách từ các nhà xuất bản hoặc nhà phân phối uy tín, đây cũng là cách thiết thực để ủng hộ công sức nghiên cứu của hai tác giả Daron Acemoglu và James A. Robinson. Việc hiểu rõ các luận điểm trong sách là bước đầu tiên để nhận thức được trách nhiệm bảo vệ “hành lang hẹp” mong manh ở những nơi nó đã tồn tại và nỗ lực xây dựng nó ở những nơi khác.

TẢI SÁCH PDF NGAY